Björk - Vulnicura

One Little Indian

Björk is een verstandige vrouw. Dat ze ook geruggensteund wordt door een verstandige platenmaatschappij weten we sinds vorige week, toen ten gevolge van een lek de digitale release van ‘Vulnicura’ naar voren werd geschoven. Als de carrière van Björk al één ding heeft duidelijk gemaakt, moet het zijn dat er niets is dat je niet van haar kan verwachten. Na ’Biophilia’ waren we letterlijk op alles voorbereid, maar tot onze verrassing is ‘Vulnicura’ een voor Björks doen redelijk conventionele plaat geworden.

Door het vooruitschuiven van ‘Vulnicura’ werd ervoor gezorgd dat de legale, digitale verkoop niet geheel verloren ging. Muziekliefhebbers, die de industrie wilden steunen, kregen de kans om dat te doen en de plaat toch snel te horen. Dus kochten wij het dingetje. En we hebben er sindsdien nog geen seconde spijt van gehad.

Een mooie plaat, maar een verdomd pijnlijke plaat ook. In negen nummers vertelt Björk het chronologische verhaal van haar in 2013 na dertien jaar op de klippen gelopen relatie met de kunstenaar Matthew Barney. Of zoals ze in het openingsnummer Stonemilker laat optekenen: “Moments of clarity are so rare / I better document this”, want pijn mag niet vergeten worden. In Notget verwoordt ze het temidden griezelige, allesoverheersende strijkers en donkere beats: “Don’t remove my pain / it’s my chance to heal.”

Het tien minuten durende Black Lake is het sleutelnummer op deze plaat. In dat nummer is de aanloop naar de breuk voorbij en ziet Björk alleen maar zwart voor ogen. Zinnetjes als “Our love was my womb / but our bond has broken” en “My shield is gone / My protection is taken” laten niets aan de verbeelding over. Verderop in het nummer vraagt ze zich zelfs af “Did I love you too much?” zodat ze nu geen hoop meer ziet.

Ook muzikaal maakt het nummer een evolutie door. Van de huilende strijkers in het eerste gedeelte van het nummer tot de vernietigende, daverende beats in het middenstuk en opnieuw eindigend met enkel langzaam wegstervende minimalistische strijkers. Zoals de simpele, troostende hand op je schouder, wanneer jij met je hoofd op je armen ligt te wenen.

Vanaf Family begint de nasleep. Samen met haar relatie is ook haar gezin ten grave gedrage. Er is nog een kind, er is nog een vader en er is nog een moeder, maar er is geen driehoek meer. Op de hoes van ‘Vulnicura’ staat Björk helemaal opengereten afgebeeld. Het doet pijn.  De plaat staat vol grote emoties en daar passen grote strijkersarrangementen bij in een huwelijk met donkere beats. Alsof het de schoonheid en de donkerte in een huwelijk symboliseert.

Bij Atom Dance schijnt er weer licht aan het einde van de tunnel. Björk dwingt zichzelf om haar hart weer open te stellen zonder de nog open wonde uit het oog te verliezen. Halverwege Atom Dance werkt Antony Hegarty zich subtiel binnen, want dansen doe je bij voorkeur niet alleen.  

Wie iets van de teksten wil meekrijgen zal er trouwens voor moeten werken. Björk wil haar hart wel blootleggen, maar wel enkel voor haar beste vrienden. De stemvervormingen in de intro van Lionsong, de als vanouds vreemd geplaatste klemtonen en de korte pauze, die ze tussen bijna elke twee woorden laat vallen, maken van elke zin een kleine puzzel.

Wij zijn dankbaar voor de twee maanden extra die we met ‘Vulnicura’ mogen doorbrengen. Zouden we het al zeggen zo ergens op het einde van de eerste maand van het nieuwe jaar? Eentje voor de eindejaarslijstjes?