Hanne Torfs - De maatschappij heeft kunstenaars nodig

Voor de podcast 'The Creative Field' gaat Hanne Torfs in gesprek met kunstenaars over wat hen kwetsbaar maakt. Het is een blik in het hart en achter de schermen van inspirerende makers, waarin niet alleen succes en inspiratie aan bod komen, maar vooral ook de uitdagingen, twijfels en persoonlijke ervaringen die vaak onderbelicht blijven. Torfs gebruikt de eigen ervaring als muzikant, actrice, theatermaker en componist om gesprekken te voeren die eerlijk en inspirerend zijn. Mentaal welzijn loopt als rode draad door de interviews en biedt luisteraars buiten de kunstwereld inzichten over kwetsbaarheid, erkenning en het omgaan met persoonlijke uitdagingen. 'The Creative Field' is zo veel meer dan een podcast. Het is een veilige ruimte waar kunstenaars kunnen delen, groeien en zich laten inspireren.

Je hebt zelf al een mooi parcours achter de rug als muzikant, actrice, theatermaker, componist. Waarom wou je die verschillende kunstvormen combineren in één podcast?

Ik merkte dat bij mij vooral de nood groeide om te spreken over de dingen die soms minder makkelijk gaan. Ik voelde de behoefte om te delen wat kwetsbaar aanvoelt. Zoals hoe je als kunstenaar of muzikant omgaat met het tonen van je eigen werk, het verlangen naar speelkansen en plekken en het afmeten van jezelf aan anderen. Het viel me op hoe weinig we het daar eigenlijk over hebben, terwijl ik vermoed dat bijna iedereen, ongeacht niveau of succes, in zekere mate met die gevoelens wordt geconfronteerd. Ik ben me daar gaandeweg in gaan verdiepen en ontdekte dat onderzoek aantoont dat kunstenaars sterk jongleren met hun mentale gezondheid. Vanuit de wetenschap klinkt steeds luider de oproep om beter zorg te dragen voor kunstenaars en hun welzijn.

Hoe ben je begonnen met het delen van je kwetsbaarheid en wat heeft dat voor jou betekend?

Voor mij werd het een spannende en interessante zoektocht, die vanuit een persoonlijke nood ontstond, vanuit het verlangen om het masker even te laten zakken en openlijk te mogen delen dat ik me soms minder voel. Toen ik dat voorzichtig begon te doen, merkte ik hoe bevrijdend het was. Ik deelde ooit in een kleine post dat ik een nieuwe release had, een moment dat eigenlijk feestelijk zou moeten aanvoelen, maar ik merkte dat ik me die dag down voelde. Ik was alweer aan het verlangen naar erkenning en gezien worden, iets wat vandaag de dag steeds moeilijker lijkt. Die eerlijke bekentenis riep veel reacties op en dat werkte verwarmend. Het feit dat anderen aangaven hetzelfde te ervaren zorgde op een diepe, menselijke manier voor erkenning en verbinding. Dat moment wakkerde bij mij een vuur aan, de behoefte om te onderzoeken wat verbinding betekent, hoe ik die kan vormgeven en hoe ik mensen kan samenbrengen om het hierover te hebben. Het groeide uit tot een innerlijke drijfveer om dit thema een plaats te geven in mijn werk en mijn omgeving. Het blijft voor mij een voortdurende zoektocht om me met volledige overgave en toewijding te verbinden aan één pad. Ik hou dan ook enorm van die veelheid van dingen en zeg graag ja, maar als iets echt wil groeien, dan moet je het de tijd, ruimte en liefde geven die het nodig heeft. 

Je wil achter de schermen in het hart kijken van de kunstenaar. Wat mis je in de huidige kunstwereld dat je dat via een podcast toch naar buiten wil brengen?

Ik merk dat het in gesprekken vaak gaat over succes, inspiratie en het creatieproces, maar veel minder over wat kwetsbaar of moeilijk voelt of over wat je onderweg allemaal tegenkomt. Het imposter-syndroom waar zoveel kunstenaars mee worstelen blijft vaak onderbelicht. Het psychologisch fenomeen waarbij iemand, ondanks zichtbare prestaties, het gevoel heeft dat hij of zij niet echt competent is en ontmaskerd zal worden als een bedrieger. Ze geloven vaak dat ze hun succes te danken hebben aan geluk of hulp van anderen in plaats van aan de eigen kwaliteiten. Ik voelde een sterke nood om dat soort thema’s vaker bespreekbaar te maken zonder ooit iets uit mijn gesprekspartners te willen sleuren. De richting die gesprekken uitgaan hangt altijd af van de kunstenaar die tegenover me zit, maar soms worden ze heel persoonlijk. Precies daarin schuilt een grote bron van inspiratie.

Welke lessen heb je geleerd uit je ervaringen in muziek en theater?

Door mijn eigen carrière in muziek en theater heb ik ondertussen veel inzichten opgedaan. Eén daarvan had ik graag eerder begrepen: een artistiek project kan alleen groeien als je het behandelt als een moestuin, een plek waar je elke dag komt, die liefde, aandacht en zorg nodig heeft en waar toewijding de belangrijkste voedingsbodem vormt. Toen ik pas was afgestudeerd, zei ik op alles ja. Ik hield van koken, theater maken, muziek maken,... Alles liep door elkaar en geen dag bleef onbenut. Nu besef ik hoe waardevol het kan zijn om één project, één richting, één pen te kiezen en daar voluit op in te zetten. Tegelijk blijft het een voortdurende zoektocht om me met volledige overgave aan één pad te verbinden, omdat ik nu eenmaal hou van die veelheid aan dingen. Maar als iets echt moet groeien, dan moet je het de tijd, ruimte en liefde geven die het nodig heeft.

In de afleveringen vertellen artiesten veel vanuit hun persoonlijk leven. Wat heeft jou tot nog toe het meeste verrast in die gesprekken die je gehad hebt?

Wat me altijd verrast, is hoe individueel iedereen het creëren ervaart en hoe verschillend dat is. Er bestaat niet één archetype kunstenaar. Binnen dat brede landschap neemt iedereen andere rollen in. Het is ongelooflijk subjectief en daardoor verlopen gesprekken ook altijd compleet anders. Dat vond ik ontzettend boeiend. Vaak vertrek ik vanuit dezelfde vragen, maar toch krijg je steeds weer totaal andere verhalen en inzichten. Eén van de dingen waar ik sterk op hamer, is dat kwetsbaarheid tussen kunstenaars broodnodig is. Het opent de deur om elkaar te helpen, te stimuleren en te ondersteunen. Het erkennen van die kwetsbaarheid schept ruimte voor echte verbinding en groei binnen het creatieve proces.

Wat maakt het zo moeilijk om die kwetsbaarheid in de kunstsector te tonen?

Ik denk dat het een behoorlijk harde wereld is, als je daarin wilt overleven. Zowel financieel als in het streven om met je werk op te vallen en door een publiek gezien te worden, moet je sterk in je schoenen staan. Je begint al met het continu promoten van jezelf, onafgebroken zeggen: "Kijk, ik heb hier iets gemaakt en de wereld moet het horen". Dat blijf je herhalen, terwijl je van binnen misschien ook twijfelt en denkt: is dit eigenlijk wel goed? Het vergt veel moed om te blijven strijden voor je creaties. In België zijn we bovendien behoorlijk verwend wat kunst en cultuur betreft. Er wordt hier ongelooflijk veel schoonheid gecreëerd, iets om trots op te zijn. Tegelijkertijd betekent dat in zo'n klein land dat er weinig ruimte is voor iedereen om de erkenning te krijgen die hij of zij verdient. De concurrentie is hoog en de competitie groot, wat het overleven als kunstenaar nog uitdagender maakt.

Je werkt bij 'The Creative Field' als community voor kunstenaars ook samen met psychologe Dominique Mertens. Welke thema's komen daarbij aan bod?

Samen met haar organiseer ik inderdaad de praatgroepen. Ze is in dit verhaal psychologe en community space creator, en ze kijkt echt naar wat jij als individu wil en kan betekenen voor een gemeenschap en hoe je dat concreet kunt maken. Door het traject met haar ben ik op het punt gekomen waarop ik zelf praatgroepen ben gaan organiseren. De thema’s die vaak naar boven komen, draaien meestal om vragen als: vanaf wanneer ben je een kunstenaar, wanneer is je werk waardevol genoeg en mag je jezelf die titel eigenlijk wel toekennen? Veel kunstenaars voelen zich niet altijd op hun gemak, juist omdat ze afwijken van maatschappelijke normen. Je werkt vaak niet in een negen-tot-vijf-schema of voor een baas, maar legt je eigen parcours af. Zeggen dat je een kunstenaar bent, is allesbehalve eenvoudig. Daar hebben we het dan ook over. De antwoorden die daarop komen, vertellen veel over waar iemand nog aan kan werken in zichzelf en waar groei mogelijk is. Het laat zien hoe kwetsbaar, maar ook hoe leerzaam het proces van een kunstenaar kan zijn.

Zelf heb je als muzikant gespeeld bij onder meer Fortress, Holy Hannah en School is Cool en nu ook bij Ozark Henry. Hoe heeft het spelen in zoveel uiteenlopende projecten je kijk op creativiteit gevormd?

Ik merk dat ik van ieder project groei. Elk nieuw project leert me weer nieuwe dingen, zowel technisch als inhoudelijk. Ik heb kleinkunst gestudeerd aan het Conservatorium van Antwerpen, maar het zijn vooral ook de verschillende projecten waarin ik speel die me voeden en waardoor ik blijf bijleren en mijn skills aanscherpen. Ik vind het gezond om een brede voedingsbodem te hebben en mezelf op verschillende manieren uit te dagen. Tegelijkertijd moet ik opletten dat ik voldoende tijd en ruimte behoud voor mijn eigen projecten. Voor Fortress en Holy Hannah geldt dat echt. Dat zijn mijn eigen baby’s. Ik wil graag veel verschillende dingen doen, maar het vraagt ook dat ik mijn tijd goed kan managen. Mentaal welzijn is daarbij cruciaal, zeker in deze harde sector waarin de uitdagingen groot zijn en de druk voortdurend voelbaar.

Wat zie jij vandaag als de grootste drukpunten?

Ik merk dat veel kunstenaars worstelen met de vraag hoe ze van hun werk kunnen overleven en er hun brood mee kunnen verdienen. Muziek wordt vaak gezien als iets dat je doet uit passie, iets wat je graag doet en daardoor wordt het praktische werk erachter vaak onderschat. Zo kan er een zogenaamde "kans" zijn om ergens te spelen voor honderdvijftig euro, terwijl bijna niemand beseft hoeveel voorbereiding, oefening en organisatie daar aan voorafgaat. Het is geen hobby, het is hard werken en een legitieme job, maar die waardering komt niet altijd tot uiting. Daarnaast zijn muzikanten, in vergelijking met acteurs of theatermakers, juridisch vaak minder beschermd. Er zijn geen vaste lonen en veel regelingen zijn vaag of gebaseerd op een natte vinger. Wie fulltime voor dit pad kiest, stuit snel op financiële beperkingen. Tegelijkertijd spelen social media en streamingdiensten een grote rol in hoe succes en zichtbaarheid gemeten worden. Alles kan in statistieken worden afgelezen, terwijl labels moeite hebben om hun inkomsten te behouden door het verdwijnen van fysieke verkoop. De inkomsten komen nu vooral uit live concerten, maar daarvoor moet je al op een behoorlijk hoog niveau zitten om voldoende te verdienen. Het is dus een voortdurende zoektocht naar balans en haalbare manieren om van je passie te leven.

Hoe kan het beleid van bovenaf het leven van kunstenaars vergemakkelijken?

De maatschappij heeft kunstenaars en hun werk nodig. Kunst is essentieel voor het welzijn van de hele samenleving. Niemand kan zich een leven voorstellen zonder enige vorm van kunst. Die rol is ontzettend belangrijk. Het is dus cruciaal dat kunst gesteund, erkend en naar waarde geschat wordt door beleidsmakers. Ik hoop dat ze voldoende middelen beschikbaar stellen om kunstenaars te blijven ondersteunen. Niet alleen de gevestigde waarden en grote instellingen, maar vooral ook jonge makers, die net zijn afgestudeerd en hun plek in de wereld zoeken. Voor hen is het vaak niet gemakkelijk en dat heeft alles te maken met werkingsmiddelen, kansen en toegankelijke plekken om te creëren en te presenteren.

De podcast ‘The creative field’ is te beluisteren op Spotify.